''Un'orizonte ispantosu inghìriat su bidditzolu: sos montes artos de su Gennargentu, cun sas puntas luminosas in colore de prata, dòminant sas baddes mannas de sa Barbàgia, chi àrtziant, còtzulas immensaa murras e birdes, finas a sas chighiristas acanta Fonne, cun sas domos suas de àstulas e sos camineddos suos dae pedra, disafiat sos bentos e sos rajos''. Gasi su prèmiu Nobel Grazia Deledda descriet in modu ammajadore in su romanzu ‘Cenere' (1903) sa chi oe est
sa bidda prus importante de sa Barbàgia de Ollolai cun bator mìgia abitantes. Su comunu est a milli metros de artària, e est una meta famada pro isciare, fintzas gràtzias a sos impiantos de Monte Spada e Bruncu Spina (a prus de 1800 metros). De ierru est caraterizadu dae unu paesàgiu biancu pro more de sas niadas mannas, ma in sas àteras istajones si colorat de frores de peònia, gentziana, rosa canina. Est s'ambiente ideale pro gitas e trekking, intre padentes e funtanas, in riservas naturale abitadas dae astores e àbilas, e peri dae cherbos e muvrones. Fonne est de sa pàtria de cane su pastore fonnesu, ratza rechesta pro defensa de sos coiles e de sas gamas.
In sos riones istòricos si podent agatare domos de monte cugugiados cun àstulas de pedra e tèulas in linna.
Bellos meda sos murales chi decorant sa bidda. Durante sa sagra Atòngiu in Barbàgia aberitn sas cortes e sos mangasinos, ricos de sas ispetzialidades tìpicas de sa Barbàgia.. In tzentru b'aest sa crèsia de santu Giuanne batista in istile tardogòticu e sa basìlica de sa Vèrgine de sos Màrtires, inghiriada dae cumbessias e acostagiada dae su cunventu frantziscanu (1610) e s'oratòriu de santu Micheli (1760). Est arrichida dae afriscos, relicuiàrios dae prata e dae unu santuàriu suterràneu. A presu s'agatat su museu de sa cultura pastorale, ammaniadu in una domo de s'Otighentos, ue si podet bìdere comente fiat sa vida agru-pastorale.
Àteras edifìtzios de cultu de sa bidda sunt sa crèsia de su Rosàriu, Santa Rughe e su santuàriu de sa Madonna de su Monte. Intre sas traditziones prus dèchidas as a apretziare sa produtzione de durches (sos pistocos), su pàliu de Fonne (o de sos Comunos), in su cumintzu de austu, e su carrasegare fonnesu, caraterizadu dae sas màscaras de Urthos e Buttudos. Sa prenda archeològica de su territòriu, a pagos chilòmetros de sa bidda, a presu de Pratobello, est su cumplessu de Gremanu, de edade nuràgica. Postu in mesu a unu padente de chercos, est s'ùnicu ‘acuedutu' nuràgicu nòdidu in s'Ìsula, assotziadu a sa necròpoli Madau, formada dae bator tumbas de Gigantes cun forma a pròtome taurina. S'insediamentu est datadu intre XV e IX a.C. sèculu e giughet tres tèmpios (unu mannu tzirculare, unu a megaron e unu semitzirculare), costruidos in basaltu, calcare, trachite, cun efetos cromàticos rafinados, àreas sacras e unas chentu pinnetas de unu bidditzolu, e a monte de unu sistema de canalizatzione de sas abbas, un'òpera de ingegneria idràulica chi isfrutaiat s'abba pro ritos sacros e pro s'impreu de ogna die.
